Konserwacja figurki Matki Bożej z Lourdes pocz, XX w. (2014)

    Figurka Matki Bożej z Lourdes została wykonana z utwardzonej masy gipsowej i ręcznie malowana. Postać ukazana została ze złożonymi w geście modlitwy rękoma,  z różańcem zawieszonym na prawym przedramieniu. Maryja ubrana w białą suknię  przepasaną błękitną wstęgą okryta również błękitną chustą spływająca od głowy na ramiona i plecy, stoi na skale oplecionej kwiatami róż, z  której wypływa źródełko. 

    Bardzo dużo takich figur znajduje się w wielu polskich domach, przydrożnych kapliczkach lub kościołach. Ich stan bywa różny, a właściciele często nie wiedzą z jakim typem ikonograficznym mają do czynienia. Ta, która trafiła do naszej pracowni była zniszczona przez wieloletnie użytkowanie, z widocznymi mechanicznymi ubytkami, przetarciami polichromii, pęknięciami.

    Konserwacja polegała na umyciu polichromii oraz uzupełnieniu ubytków masą akrylową i poliestrową. Po opracowaniu kitów wykonano retusze farbami akrylowymi oraz pastą pozłotniczą Goldfinger ( Rowney, Anglia).

Kilka słów o genezie przedstawienia i jego autorze

  Począwszy od 11 lutego 1858 14-letnia wiejska dziewczyna Bernadette Soubiros doświadczyła serii objawień "Pięknej Pani". Wydarzenia te miały miejsce w grocie Masabielle, niedaleko Lourdes. 25 marca 1858 roku, podczas 16 objawienia, w święto Zwiastowania, Piękna Pani powiedziała: Ja jestem Niepokalane Poczęcie... Objawienia uznane zostały za autentyczne przez biskupa Tarbes, mgr Laurence w 1862.
    Bernadetta Soubirous od 11 lutego do 16 lipca 1858 doświadczyła w sumie 18 objawień. Świadkami objawień i dziwnego zachowania się dziewczyny byli okoliczni mieszkańcy, zbierający się w grocie na odpoczynek. Podczas objawień w grocie pojawiło się źródło wody.
    Od momentu jego pojawienia się zanotowano 6784 przypadki niewytłumaczalnych uzdrowień po obmyciu się w jego wodzie. 67 spośród nich Kościół uznał za cudowne. Ostatnim, 67. cudem było uznanie cudownego uzdrowienia Anny Santaniello w 1952. W okresie późniejszym dla wygody pielgrzymów zbudowano kamienne wanny, w których można się zanurzyć a wokół groty zamontowano krany służące do napełniania naczyń wodą.

    W 1864 pochodzący z Lyonu rzeźbiarz Joseph-Hugues Fabisch opierając się na wskazówkach Bernadetty Soubirous podjął się wykucia figury Matki Bożej. Figura ta, różniąca się częściowo od opisu Bernadetty Soubirous, została ustawiona w niszy, gdzie miały miejsce objawienia Matki Bożej.

Próżno szukać o nim informacji w polskich encyklopediach i słownikach. Zwraca na niego uwagę dopiero napisany w języku polskim przez Agatę i Zbigniewa Judyckich, a przetłumaczony na język francuski przez Ryszarda Zienkiewicza słownik biograficzny zatytułowany Polacy we Francji. W notatce na 62 stronie (bez wizerunku postaci) zaznaczono, iż Fabisch Józef Hugo, rzeźbiarz (19 marca 1812, Aix-en-Provence - 7 września1886, Lyon) (...) wyrzeźbił sławną statuę Matki Bożej do groty w Lourdes. 

Kim był?  

Joseph-Hugues Fabisch

    Niemiecki Allgemeines Lexicon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart Begründet von Ulrich Thieme und Felix Becker podaje, że Józef Hugo Fabisch, który urodził się   w Aix-en-Provence, tam ukończył Akademię Sztuk Pięknych jako uczeń Simona Saint-Jeana. Później był nauczycielem w Akademii Sztuk Pięknych w Lyonie. Z licznych jego prac leksykon wymienia m.in.: marmurowy posąg Joanny d’Arc jako dziecka (1845), grupę w marmurze Jezus u Marii i Marty (1850) do kościoła Hotel-Dieu w Lyonie, ogromny posąg Najświętszej Maryi Panny w wieży kaplicy Fourviére w Lyonie, przeznaczony do kaplicy w Neuilly posąg Marii Magdaleny, wystawiony w Salonie w Paryżu w 1853 r., a w roku następnym w Salonie w Lyonie i potem jeszcze w Paryżu (1855), medaliony w brązie Ludwika XIII, Henryka IV, Ludwika XIV, Anny Austriaczki, kamienne figury przedstawiające Sprawiedliwość i Prawdę oraz Herkulesa na fasadę ratusza w Lyonie, marmurową grupę Assunta do kościoła św. Franciszka w Lyonie, a w muzeum w Havre figurę Rebeka, wystawianą w paryskim Salonie w 1861 r. 
W 1864 r. została ukończona statua Najświętszej Maryi Panny, umieszczona w grocie w Lourdes (pierwotnie ustawiona w krypcie bazyliki). W następnym roku w krypcie bazyliki w Lourdes stanęła grupa kamienna, przedstawiająca św. Dominika, otrzymującego wieniec z róż. 

    Józef Hugo Fabisz (obok wersji niemieckiej: „Fabisch” istnieje też wersja francuska - „Fabiche”) jest także autorem rozprawy De la Dignité de l’art. (O godności sztuki), przechowywanej w Akademii w Lyonie. Brakuje informacji o jego rodzinie: - tej, z której pochodził, i którą założył. Data jego urodzin (1812 r.) jest ważna w naszych dziejach, a i miejsce urodzin - Aix-en-Provence (Francja) zdaje się wskazywać, że ojciec był prawdopodobnie polskim żołnierzem napoleońskim i emigrantem. 

    W dorobku artystycznym Józefa Fabisza zwraca uwagę koncentracja na tematach religijnych i portretach, co pośrednio świadczy o tym, co go najbardziej interesowało, ale i kim byli zamawiający u niego prace. Nie bez znaczenia jest wybór trudnego materiału, jakim jest marmur. Z kolei o wartości estetycznej jego dorobku świadczą odznaczenia: złoty medal za Rebekę i Order Grzegorza Wielkiego.
    Statuę Matki Bożej do bazyliki w Lourdes wykonał z marmuru kararyjskiego. Na podkreślenie zasługuje również wielka aktywność artystyczna Józefa Fabisza. Niemiecki leksykon wymienia najważniejsze jego rzeźby, a zatem były także inne, o mniejszym znaczeniu. Pamiętając o jego oddaniu się pracy dydaktycznej, należy dostrzec w tym dowód nie tylko pracowitości, ale i umiłowania zawodu. 

    Józef Fabisz w pełni zasługuje na przypomnienie w ponad 200 lat od urodzenia i w związku z 150. rocznicą istnienia figury Matki Bożej w Lourdes. 

podstawa figurki Matki Bożej z Lourdes przed konserwacją

ubytki widoczne na powierzchni figurki przed konserwacją

Twarz Matki Bożej przed konserwacją

Twarz Matki Bożej po konserwacji